Overlevingsstrategieën
Heb je wel eens van overlevingsstrategieën gehoord? Doe jij wel eens iets volledig automatisch of onbewust en doe je dat ook wel eens terwijl je dat eigenlijk helemaal niet wilt doen? Weet je ook wat maakt dat je dat doet en hoe het komt dat het maar niet lukt om het anders te doen?
Wat zit de menselijke geest soms toch raar in elkaar: wat maakt nou dat we iedere keer weer in dezelfde valkuil trappen? Hoe komt toch dat we bepaald gedrag zo hardnekkig blijven volhouden, terwijl het ons ons niet bevredigd en waarom kunnen we dat zo moeilijk veranderen?
Voorbeelden van overlevingsstrategieën
Enkele voorbeelden van overlevingsmechanismen zijn:
- Te snel reageren, geïrriteerd reageren, een kort lontje hebben en er vervolgens spijt van hebben en jezelf bekritiseren.
- Al opgestaan zijn om voor iemand te zorgen, voordat het gevraagd wordt en dan misschien het idee krijgen over je grenzen heen te (laten)gaat.
- Geen nee durven zeggen als iemand je iets vraagt en doen wat gevraagd wordt, terwijl je dat eigenlijk helemaal niet wilt.
- Net doen als of het niet interesseert en je sterker voor doen dan je bent, terwijl je je van binnen kwetsbaar of verdrietig voelt en een arm om je heen zou willen hebben.
- Jezelf verwijten dat je iets fout hebt gedaan, terwijl je erg je best hebt gedaan en het eigenlijk wel goed ging, maar anderen deden het beter (dacht je)
- Goed is niet goed genoeg, het moet perfect en daarom nooit tevreden zijn…
- Sociale omgang met mensen vermijden omdat je bang bent wat ze van je vinden, terwijl je rationeel weet dat de meeste mensen gewoon aardig reageren.
Herken je iets? Nou dan heb jij ook overlevingsstrategieën. Ik ken eigenlijk niemand die ze niet heeft….
Wat zijn dat eigenlijk overlevingsstrategieën?
Het zijn heel oude gedragingen die voort komen uit overtuigingen die we over ons zelf hebben gecreëerd toen we heel jong waren. Vaak zelfs al voordat we 7 jaar oud waren. Het zijn onbewuste kinderlijke overtuigingen, die we zijn gaan geloven naar aanleiding van wat onze opvoeders deden of (niet) vertelden of wat we onbewust hebben opgepakt uit het gedrag dat ouderen ons voorleefden. Vaak zelfs zonder dat het de bedoeling was van ouders om jou dat te laten geloven.
Liefde en aandacht
Kinderen hebben liefde, aandacht, sturing en begeleiding nodig. Kinderen kunnen nog niet bewust denken, zoals volwassenen dat kunnen en ze kunnen geen keuzes maken tussen dat wat goed en niet goed voor hen is. Kinderen zijn van nature ongecompliceerd, spontaan en nieuwsgierig en willen de wereld ontdekken. Je kan je voorstellen dat het voor ouders een hele klus is om kinderen precies zo te begeleiden dat ze krijgen wat goed voor hen is. Eigenlijk weten we niet eens precies wat goed voor hen is. In elk geval kunnen we onze kinderen niet in alle gevallen beschermen, eenvoudig weg omdat we er niet altijd voor hen kunnen zijn.
Als kinderen genegeerd of gestraft worden of wanneer ze geen goed voorbeeld krijgen, te veel of te weinig worden bemoederd of gecorrigeerd, kan dat (als het vaak voorkomt) impact hebben op hoe kinderen over zichzelf gaan denken. Dat is zeker het geval als kinderen mishandeld of misbruikt worden of als ze emotioneel verwaarloosd worden. Kinderen kunnen overtuigingen over zichzelf ontwikkelen als: ‘Ik ben niet om van te houden’ ,’ik ben geen liefde waard’, ‘Ik kan het niet goed doen’ , ‘Het is mijn schuld’ ….. Uit deze overtuigingen ontstaat gedrag waarmee kinderen proberen aandacht te krijgen, om niet afgewezen te worden of om niet gestraft, mishandeld of misbruikt te worden of om daarvan de impact minder te ervaren. Dit gedrag heeft dus niets meer te maken met spontaan gedrag, maar is aangepast gedrag dat nodig is om te overleven en om zich veilig te voelen en misschien erkent te worden. Je kan bijvoorbeeld denken aan gedrag als: Jezelf onzichtbaar maken, heel goed je best gaan doen, wegkruipen, of juist gaan zeuren of schreeuwen. Er zijn natuurlijk nog veel meer gedragingen te bedenken die je als kind kan gaan aanleren om je aanpassen aan de situatie. Voor het kind is het vertonen van dit gedrag een uitweg uit de moeilijke situatie, een onbewust overlevingsmechanisme om voor enige veiligheid en erkenning te zorgen.
Omdat de hersenen van kinderen nog niet helemaal ontwikkeld zijn in de eerste 7 levensjaren en een kind geen onderscheid kan maken tussen wat goed voor hen is en wat niet, worden deze overtuigingen en gedragingen als een soort blauwprint in de hersenen vastgelegd. Deze blauwprint neem je vervolgens mee en bepaald het gedrag en de keuzes, die je de rest van je leven gaat maken! Zo simpel is het dus. Maar hoe kom je er van af?
De kwaliteit achter de overlevingsstrategie.
Gemakkelijk is het niet om van deze patronen af te komen, omdat ze vaak behoorlijk ‘ingesleten’ zijn en bovendien voelen we ons er ‘veilig en vertrouwd’ bij. Het gaat misschien ook niet zo zeer om de ingesleten patronen, het gaat om het onbewust gedrag. Het gedrag wordt in hier een nu opgeroepen door situaties die lijken op gebeurtenissen uit het verleden waarin je de overtuiging hebt gecreëerd en het gedrag hebt aangeleerd. In het hier nu noemen we dat: triggers. We reageren automatisch en hetzelfde als in onze kindertijd. En dat terwijl het nu eigenlijk helemaal niet meer nodig is, omdat we nu andere keuzes kunnen maken en anders zouden kunnen reageren….. en toch doen we hetzelfde als toen…. Frustrerend eigenlijk toch?
Zorgen voor iemand is niet verkeerd, maar als je het gaat doen terwijl niemand er om vraagt, of omdat je denkt dat je het moet doen, of omdat je je anders schuldig gaat voelen, dan is het iets anders. Op zich kan het zelfs zo zijn dat een oud patroon je heel veel heeft gebracht en dat het zelf een van je kernkwaliteiten is geworden. Zorgzaam een is er een voorbeeld van en achter een kort lontje zit vaak een persoon die een stevige mening heeft en daar ook voor uit durft te komen. Iemand die zich sterker voordoet dan hij of zij werkelijk is, heeft vaak een behoorlijk doorzettingsvermogen…. Allemaal mooie kwaliteiten die je waarschijnlijk ver hebben gebracht in het leven.
Je krijgt meestal pas last van een overlevingsstrategie als je er te veel van doet.
Bewust worden en ombuigen.
Als je je overlevingsstrategieën wilt ombuigen en deze positief wilt gaan inzetten, is het noodzakelijk om je bewust te worden van de denkpatronen, de gedragingen, de emoties en de lichaamssensaties die opgeroepen worden door de trigger. Als je je daar op gaat richten kan je ook leren andere keuzes te maken voor het gedrag, met een ander resultaat als gevolg.
Dat dat niet eenvoudig is, is duidelijk, als dat zo was had je het al lang veranderd. Bewust worden van de trigger, analyseren wat er precies gebeurt, tot 10 tellen en een andere keuze maken dat helpt om het anders te gaan doen. Dat gaat niet in een keer, er is herhaling, training en veel doorzettingsvermogen voor nodig.
Zo kan je van je valkuil weer je kwaliteit maken en deze nog bewuster in te zetten, zodat je met meer liefde voor jezelf en er ook op een andere manier voor de ander kan zijn
Wil je meer weten over patronen en overlevingsstrategieën lees dan meer op de website van in een ander licht.