De polyvagaaltheorie
De polyvagaaltheorie, ontwikkeld door dr. Stephen Porges, legt uit hoe ons autonome zenuwstelsel reageert op stress en veiligheid. Het beschrijft drie belangrijke toestanden van ons zenuwstelsel:
- Veiligheid en sociale betrokkenheid (ventrale vagale staat)
Je voelt je kalm, verbonden, en in staat om relaties aan te gaan. Dit is de “groene zone” waarin je kunt leren, groeien en herstellen. - Vechten of vluchten (sympathische staat)
Bij gevaar activeert het lichaam een stressreactie: hartslag stijgt, ademhaling versnelt, en je lichaam bereidt zich voor om te vechten of te vluchten. - Bevriezing of instorten (dorsale vagale staat)
Wanneer de stress te overweldigend is, schakelt het lichaam over op overleving door te “bevriezen” of volledig af te sluiten. Dit kan zich uiten in gevoelens van machteloosheid, dissociatie, of extreme vermoeidheid.
Waarom is dit belangrijk in therapie?
De polyvagaaltheorie helpt therapeuten en cliënten te begrijpen hoe stress en trauma het lichaam beïnvloeden. Het biedt inzichten in hoe je je zenuwstelsel kunt reguleren, wat cruciaal is voor herstel.
Belangrijke redenen om deze theorie mee te nemen in therapie:
- Lichaamsgerichte aanpak: Trauma zit vaak vast in het lichaam. Door lichaamsgerichte technieken (zoals ademhalingsoefeningen, TRE, of beweging) kun je het zenuwstelsel kalmeren.
- Herkennen van toestanden: Het helpt cliënten hun reacties te begrijpen en erkennen (bijvoorbeeld waarom ze zich ineens “afgesloten” voelen). Dit vergroot zelfcompassie.
- Opbouwen van veiligheid: Veiligheid is de basis voor genezing. Door te werken aan een kalme, ventrale vagale staat, creëer je ruimte voor herstel.
- Trauma beter verwerken: Het helpt therapeuten om behandelingen beter af te stemmen, bijvoorbeeld door het tempo te vertragen als iemand zich overprikkeld voelt.
- Zelfregulatie versterken: Mensen leren praktische tools om zichzelf te kalmeren, wat empowerment en autonomie geeft.
Het integreren van de polyvagaaltheorie in therapie kan diepgaand bijdragen aan het herstellen van de verbinding tussen lichaam en geest, waardoor cliënten niet alleen symptomen aanpakken, maar ook een duurzame balans vinden.
